Thoát khỏi sự cạnh tranh trong kỷ nguyên thương hiệu cá nhân.
Khi bạn được trả tiền - vì là chính mình.
Từ nơi đau đớn nhất, hãy sáng tạo.
Mình vẫn nhớ cảm giác trống vắng trong khoảng thời gian bị laid-off vì đại dịch Covid-19, vừa hụt hẫng, vừa sụt giảm tinh thần vì thông tin dịch bệnh từ khắp báo đài, hàng xóm xung quanh và sự lo sợ trong chính gia đình mình.
Thời gian nhiều hơn thúc đẩy mình có không gian để lướt mạng xã hội, khi đó, nhìn thấy những nội dung chia sẻ hữu ích từ các cá nhân creator giáo dục tiên phong lúc đó, mình tự hỏi: “Kỷ nguyên thương hiệu cá nhân” này, có chỗ đứng nào cho mình?
Thôi thúc "xây dựng thương hiệu cá nhân trên internet” của mình vào thời điểm đó đã mở ra suy nghĩ, việc laid-off lần này, có thể là cơ hội để mình tìm ra thứ làm mình thật sự thỏa thích và si mê hơn công việc hiện tại.
Mình xem khoảng thời gian này là thời gian để bước ra vùng an phận. Thử xem sao, vì cũng không thể làm gì khác.
Bắt đầu mò mẫm với việc chỉnh sửa video ngắn trên ứng dụng Capcut, mình xuất bản được video đầu tiên với nội dung chia sẻ về hành trình học 2 đại học.
Sau một đêm đầu tiên, mình bất ngờ vì nhìn thấy thông báo trỏ lên con số 99+, đó là chiếc video đầu tiên mình đăng tải lên TikTok đạt được hơn 60,000 lượt xem. Mình tò mò và thắc mắc, vì sao nó lại nó lại được tiếp cận đến nhiều người đến vậy?
Con số này ngụ ý một bài học mà sau hơn 3 năm khi đã trở thành một expert creator, mình mới chiêm nghiệm được.
Khi xây dựng thương hiệu cá nhân, không ai có thể cạnh tranh với bạn khi bạn là chính mình
Chia sẻ về hành trình mình apply được 2 đại học lúc đó, chính là khoảnh khắc mình được nhìn lại vấn đề của chính mình trong quá khứ. Khi đã vượt qua, mình đã làm nội dung để chia sẻ hành trình, giây phút này, mình đang chia sẻ giải pháp cho những ai cũng đang gặp vấn đề về tìm hiểu thông tin học 2 trường đại học tương tự mình ngày ấy.
Đó, cũng chính là khoảnh khắc mình nhận ra một nghịch lý sâu sắc:
Trong thời đại thương hiệu cá nhân mà ai cũng cố gắng trở thành chuyên gia hoàn hảo, sự chân thật chia sẻ về vấn đề của bạn trong quá khứ lại chính là điều khiến bạn trở nên độc đáo và có giá trị.
Càng về sau, khi tiếp xúc với hành trình thương hiệu cá nhân trên đa nền tảng, bao gồm YouTube, mình không cố tìm kiếm nội dung xu hướng hay bắt trend, mà đơn giản là chia sẻ lại những giải pháp mình đã có cho vấn đề của mình trong quá khứ. Video đầu tiên mình chia sẻ trên YouTube về chủ đề “đi tìm lợi thế bất công” cũng đã mang về cho mình hơn 5,000 views sau 1 năm.
Không có bí quyết, không có thủ thuật, đó chính là chia sẻ nội dung giáo dục từ chính vấn đề của mình.
Thực hiện điều này cũng là nền tảng để mình kinh doanh vấn đề thành các loại sản phẩm số, dù lúc đó kênh YouTube của mình chỉ có dưới 2,000 subscribers.
Kỷ nguyên đến đáy và giai đoạn giành giật sự chú ý.
Kỷ nguyên thương hiệu cá nhân hiện nay là một đại dương đỏ ngòm (red ocean) vì:
Nền kinh tế sáng tạo (creator economy) hiện có giá trị hơn 100 tỷ USD và dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2027.
Hiện có hơn 200 triệu nhà sáng tạo nội dung trên toàn cầu, trong đó hơn 162 triệu là những người sáng tạo nghiệp dư.
Nhóm nhà sáng tạo lớn nhất (10,4 triệu người) là các micro-influencers với dưới 10.000 người theo dõi.
Mọi người hiện dành khoảng 17 giờ mỗi tuần để tiêu thụ nội dung số trên mạng xã hội, tăng gần 50% so với năm 2013.
Có thể bạn đã từng bắt gặp những content có mô tuýp nội dung giống nhau, những canh bạc mà ai cũng muốn cố gắng giành giật sự chú ý từ bạn, họ chạy đua để có được sự hâm mộ, dẫn đến việc photocopy từ những người đã thành công, từ nội dung, phong cách, thậm chí là từng câu chữ. Kết quả là gì? Một cuộc đua đến đáy không hồi kết, nơi tất cả trở nên giống nhau và không ai thực sự nổi bật.
"Cạnh tranh chỉ xảy ra khi bạn photocopy người khác, khi bạn là chính mình - không ai có thể cạnh tranh với bạn”
Vậy làm thế nào để thoát khỏi sự cạnh tranh trong kỷ nguyên thương hiệu cá nhân, và được trả tiền để là chính mình?
Hãy tạo ra Blue Ocean cho thương hiệu của bạn: Khi vấn đề trở thành tài sản số.
Đại dương xanh (Blue Ocean) là khái niệm kinh doanh nổi tiếng về việc tạo ra không gian thị trường mới thay vì cạnh tranh trong không gian đã tồn tại. Khi áp dụng cho thương hiệu cá nhân, chiến lược này mang một hình thái mới:
Red Ocean: Cố gắng trở thành phiên bản "tốt hơn" của người khác.
"Chuyên gia marketing tốt nhất"
"Nhà sáng tạo nội dung hàng đầu"
"Guru năng suất số một"
Blue Ocean: Tạo ra một vị thế độc đáo dựa trên vấn đề bạn đã giải quyết.
"Người đã vượt qua burnout ở tuổi 30 và tạo ra phương pháp Slow Productivity"
"Cựu nhân viên ngân hàng đau đầu về tài chính cá nhân đã tìm ra hệ thống quản lý tài chính tối giản”
"Người mắc bệnh ADHD đã tạo ra phương pháp làm việc sâu dành riêng cho não bộ đa nhiệm"
Sự khác biệt không phải là mức độ chuyên môn, mà là tính xác thực và đặc thù của câu chuyện và giải pháp thuộc về hành trình cá nhân của bạn.
Nguyên lý của sự chân thật: Càng cụ thể, càng chạm lòng người.
Càng đi sâu vào trải nghiệm cá nhân cụ thể của bạn, sự kết nối bạn tạo ra lại càng mạnh mẽ và phổ quát. Đây là một nghịch lý mà nhà văn Murakami Haruki từng diễn đạt:
"Nếu bạn chỉ viết về những gì đặc biệt với bạn, bạn sẽ thu hút mọi người. Nhưng nếu bạn viết về những gì bạn nghĩ mọi người muốn nghe, không ai sẽ quan tâm."
Tại sao lại như vậy? Bởi vì:
Sự cộng hưởng cảm xúc: Khi chia sẻ vấn đề thực sự của bạn, bạn chạm đến cảm xúc chân thực mà nhiều người đang trải qua nhưng không dám thừa nhận.
Tính độc đáo không thể sao chép: Không ai có thể sao chép trải nghiệm, góc nhìn và quá trình chuyển hóa của bạn - đây là "bản quyền tự nhiên" mà không cần đăng ký.
Sự tin cậy bản năng: Khán giả có "radar" cực nhạy với sự giả tạo. Khi bạn chia sẻ từ kinh nghiệm thật, họ cảm nhận được và tin tưởng bạn ở mức độ sâu sắc hơn.
Thực tế của "vấn đề đã giải quyết" như tài sản số
Vấn đề bạn đã giải quyết không chỉ là câu chuyện cá nhân - nó còn là một tài sản số có thể được "sản phẩm hóa" theo nhiều cách:
1. Hệ thống giải pháp: Quy trình, phương pháp, thử thách, hoặc khuôn khổ bạn đã tạo ra để vượt qua vấn đề
2. Ngôn ngữ độc đáo: Cách bạn mô tả vấn đề và giải pháp bằng thuật ngữ riêng của bạn
3. Công cụ và tài nguyên: Các template, checklist, ứng dụng bạn đã phát triển trong quá trình
4. Cộng đồng đồng cảm: Nhóm những người đang trải qua vấn đề tương tự, tìm đến bạn vì sự đồng cảm và hướng dẫn
5. Nội dung đa định dạng: Blog, podcast, video, khóa học, sách - tất cả đều có thể được tạo ra từ kinh nghiệm giải quyết vấn đề của bạn
Mỗi khía cạnh trên đều có tiềm năng tạo ra dòng thu nhập và tác động, không phải vì bạn "giỏi hơn" những người khác, mà vì bạn có góc nhìn và giải pháp độc đáo.
Một số trường hợp điển hình: Từ vấn đề cá nhân đến thương hiệu không thể thay thế
1. Tiago Forte: Từ chật vật với năng suất đến "Bộ não thứ hai"
Tiago Forte không phải là chuyên gia năng suất đầu tiên trên internet. Nhưng điều khiến anh nổi bật là ý tưởng cá nhân sâu sắc.
Hệ thống "Building a Second Brain" ra đời từ nhu cầu hiệu suất, không phải từ mong muốn trở thành "guru năng suất". Ngày nay, Tiago đã xây dựng một doanh nghiệp số từ khóa học, sách, và cộng đồng xung quanh phương pháp này.
Điều quan trọng: Tiago không cạnh tranh với David Allen (với phương pháp Get Things Done) hay Cal Newport (Deep Work). Anh tạo ra một không gian hoàn toàn mới, xoay quanh khái niệm "bộ não thứ hai" mà chỉ anh có thể sở hữu một cách xác thực.
2. Ali Abdaal: Từ bác sĩ đến "Productivity Expert"
Ali Abdaal bắt đầu chia sẻ về năng suất khi còn là một sinh viên ngành y và sau đó là bác sĩ tại Anh. Khác với các chuyên gia năng suất "truyền thống", Ali không ngại chia sẻ về:
Áp lực công việc trong ngành y khiến anh kiệt sức
Sự đấu tranh cân bằng giữa công việc bác sĩ và đam mê sáng tạo nội dung
Những thất bại và sai lầm trên hành trình làm sáng tạo nội dung của mình
Ali không cố gắng trở thành "Mr. Perfect Productivity". Thay vào đó, anh xây dựng thương hiệu xung quanh khái niệm "Feel-Good Productivity" - hiệu suất gắn liền với hạnh phúc và sự thoải mái, không phải sự hoàn hảo.
Giờ đây khi đã trở thành the world's most-followed productivity expert với kênh YouTube hơn 6 triệu người đăng ký, những vấn đề anh đã có nay đã trở thành tài sản số, như: Feel-Good Productivity bestseller New York Times, và một doanh nghiệp nội dung thịnh vượng.
Sự kết nối sâu sắc thay vì phạm vi tiếp cận rộng.
Trong thời đại số, chúng ta thường bị ám ảnh bởi những con số: lượt xem, follower, subscriber. Nhưng triết lý "thoát khỏi cạnh tranh bằng sự chân thật" đã đảo ngược mô hình này, khi:
Cách tiếp cận "Đại chúng":
Nội dung chung chung, phù hợp với tất cả mọi người
Tìm kiếm phạm vi tiếp cận tối đa
Ít đi sâu vào trải nghiệm cá nhân
Cách tiếp cận "Cộng đồng đích thực":
Nội dung cụ thể, liên quan đến vấn đề bạn đã giải quyết đến một nhóm người phù hợp
Tìm kiếm sự kết nối sâu sắc với những người cùng trải nghiệm
Hoàn toàn chân thật về hành trình của bạn
Kevin Kelly là biên tập viên điều hành sáng lập của tạp chí Wired và là cựu biên tập viên kiêm nhà xuất bản của Whole Earth Review, từng nói về khái niệm "1000 true fans” - 1000 người hâm mộ thực sự:
"Để kiếm sống với tư cách là một người sáng tạo, bạn không cần hàng triệu người hâm mộ. Bạn chỉ cần 1000 người hâm mộ thực sự - những người sẽ mua bất cứ thứ gì bạn tạo ra."
"Thoát khỏi cạnh tranh bằng sự chân thật" chính là con đường tìm ra 1000 người hâm mộ thực sự đó.
Sự chân thật là siêu năng lực của bạn
Trong một thế giới nơi mọi người đều cố gắng trở nên hoàn hảo, việc thừa nhận vấn đề của bạn và chia sẻ hành trình vượt qua chúng là một hành động cách mạng. Đó không chỉ là một chiến lược marketing - đó là một cách tiếp cận sâu sắc, bền vững và có ý nghĩa để xây dựng sự nghiệp sáng tạo.
Khi bạn chọn con đường của sự chân thật:
Bạn thoát khỏi cuộc đua đến đáy của sự mô phỏng và cạnh tranh trực tiếp
Bạn tạo ra một vị thế độc đáo không ai có thể sao chép
Bạn thu hút những người thực sự cần giải pháp bạn cung cấp
Bạn xây dựng sự nghiệp dựa trên nền tảng vững chắc của trải nghiệm thực tế
Bạn tạo ra tác động có ý nghĩa trong cuộc sống của người khác
Trong phần tiếp theo của series này, chúng ta sẽ đi sâu vào khái niệm: Productize yourself - sản phẩm hóa bản thân, bằng cách xác định và đánh giá những vấn đề trong cuộc sống của bạn có tiềm năng trở thành nền tảng cho thương hiệu cá nhân và doanh nghiệp số.
Bài viết đã có mặt tại:
Quick win:
Để dần mường tượng cho mình những vấn đề bạn đã có giải pháp, hãy dành 15 phút để trả lời những câu hỏi sau:
Điều gì là vấn đề lớn nhất bạn đã vượt qua trong 5 năm qua?
Bạn đã học được những bài học gì từ việc vượt qua vấn đề đó?
Bạn đã tạo ra những phương pháp nào để giải quyết vấn đề này?
Ai là những người có thể được hưởng lợi từ hành trình và giải pháp của bạn?
Bạn cảm thấy lo ngại điều gì khi nghĩ đến việc chia sẻ câu chuyện này công khai?
Bản tin Đường Bảo Nhi là nơi chia sẻ về:
Sản phẩm hóa bản thân (productize yourself) & biến vấn đề của bạn thành tài sản số trong thời đại thương hiệu cá nhân (self-made business)
Công cụ và phương pháp học tập để phát triển thương hiệu cá nhân, kinh doanh chuyên môn & sáng tạo nội dung (Tech & Tools)
Về YouTube & sản phẩm hóa vấn đề cá nhân trên YouTube (YouTube Productizer)
Fact & thông tin cập nhật về nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy)
Lá thư mỗi tuần về những bài học trên hành trình chuyển hóa bản thân, kinh doanh thương hiệu cá nhân & sáng tạo nội dung (Newsletter)