Sự thay đổi thuật toán - Khi người theo dõi không còn nhìn thấy bạn
Điều này dẫn đến: One for you and for me - một cho thuật toán, một cho giá trị cốt lõi của bạn.
Khi tín hiệu bị nhiễu
Là một cá nhân có đòn bẩy xây dựng kênh Instagram từ năm 2022, mình mau chóng đạt được 30,000+ followers chỉ sau vài video viral, trong đó có 3-4 video ngắn đạt từ 500K-1M6 views liên tiếp trong 1 tháng.
Cho đến khi mình nhận ra một nghịch lý đáng suy ngẫm: mặc dù có 30,000 người theo dõi, nhưng mỗi bài post sau này mình đăng tải, đều chỉ tiếp cận 5/10 con số trên. Vậy điều gì đã xảy ra với phần người theo dõi còn lại? Họ thực sự ở đâu?
Câu chuyện của mình không phải ngoại lệ. Đây là thực trạng của hầu hết người sáng tạo ngày nay: Có người theo dõi không còn đồng nghĩa với việc có người xem.
Giữa người sáng tạo và người theo dõi giờ đây đã xuất hiện một "người trung gian" quyền lực, đó chính là thuật toán.
Vậy nên, trong bài viết này, hãy cùng mình khám phá cách thuật toán thực sự hoạt động, và tại sao người theo dõi của bạn không còn nhìn thấy bạn nữa
Bạn sẽ tìm hiểu:
I. Phân tích chi tiết về cách thuật toán hoạt động trong 2025
II. Dữ liệu về sự sụt giảm tương tác: Khi người theo dõi bỗng dưng "biến mất"
III. Nội dung ngắn vs dài: Nghịch lý của thời đại thuật toán
IV. Sự ưu tiên của các thuật toán: Nội dung nào được ưu tiên hiển thị và tại sao
V. Tác động tâm lý đến crearor: Khi thuật toán chi phối sự sáng tạo
VI. Final thoughts
VII. Quick wins
I. Phân tích chi tiết về cách thuật toán hiện đại trong 2025
TikTok: Cỗ máy dự đoán hành vi người dùng
TikTok đã cách mạng hóa cách nội dung được phân phối với thuật toán "For You Page" (FYP). Khác với các nền tảng truyền thống, TikTok không quan tâm nhiều đến việc bạn theo dõi ai. Thay vào đó, nó tập trung vào:
Thời gian xem: Thuật toán đo lường chính xác bạn dành bao nhiêu thời gian cho từng video
Tín hiệu tương tác: Bạn đã like, chia sẻ, tải về, hay xem lại video bao nhiêu lần
Ngữ cảnh nội dung: Hashtags, âm nhạc, hiệu ứng, và caption
Dữ liệu thiết bị và tài khoản: Vị trí, ngôn ngữ, và cài đặt thiết bị
Yếu tố quan trọng nhất? Thời gian xem hoàn thành (video completion rate). Nếu người dùng xem hết video của bạn và xem lại nhiều lần, thuật toán sẽ đẩy nó đến nhiều người hơn
Năm 2021 khi hiểu được logic này, mình đã thử nghiệm tạo video TikTok ngắn hơn (7-15 giây). Kết quả cho thấy, tỷ lệ người xem hoàn thành video tăng đáng kể, và phạm vi tiếp cận tăng từ 5,000 lên 20,000-180,000 lượt xem mỗi video, dù nội dung không thay đổi nhiều.
YouTube: Từ "lượt xem" đến "thời gian xem"
YouTube đã trải qua sự chuyển đổi lớn từ năm 2011 khi giới thiệu thuật toán ưu tiên "thời gian xem" (watch time), bao gồm:
Lịch sử xem: Những gì bạn đã xem trước đó
Thời gian xem trung bình: Thời gian người dùng dành cho video của bạn
Tỷ lệ nhấp (CTR): Tỷ lệ người dùng nhấp vào video của bạn khi khung hình nhỏ (thumbnail) xuất hiện
Tương tác: Lượt thích, bình luận, chia sẻ từ khán giả
Tốc độ tăng trưởng: Tốc độ tích lũy lượt xem trong những giờ đầu tiên
Quan trọng nhất, YouTube đã kết hợp CTR và thời gian xem. YouTube muốn những video có nhiều người nhấp vào và xem trong thời gian dài.
Instagram: Nền tảng với nhiều thuật toán
Instagram phức tạp hơn vì có nhiều loại thuật toán khác nhau cho Feed, Stories, Reels và Explore:
Feed: Ưu tiên nội dung từ bạn bè thân thiết và người có tương tác cao
Stories: Ưu tiên những tài khoản bạn thường xuyên tương tác
Reels: Tương tự TikTok, ưu tiên thời gian xem và tương tác
Explore: Dựa vào những gì bạn đã tương tác trước đó
Theo dữ liệu từ Meta, một người dùng Instagram trung bình chỉ nhìn thấy khoảng 10-15% nội dung từ các tài khoản họ theo dõi. Con số này giảm mạnh so với 70% vào năm 2016.
II. Dữ liệu về sự sụt giảm tương tác: Khi người theo dõi bỗng dưng "biến mất"
Sự sụt giảm toàn cầu
Dữ liệu từ nghiên cứu của Patreon và Creator Economics (2023-2024) cho thấy:
Instagram: Tỷ lệ người theo dõi nhìn thấy bài đăng giảm từ 58% (2015) xuống còn 10-15% (2024)
Facebook: Giảm từ 26% (2017) xuống còn khoảng 5% (2024)
YouTube: Tỉ lệ subscribers xem video mới giảm từ 30-40% (2016) xuống còn 15-25% (2024)
Twitter/X: Hiển thị tweet cho người theo dõi giảm 40% sau khi chuyển sang tab "For You" mặc định
Năm 2023, khi có 30,000 followers trên Instagram, mỗi story mình đăng tải đều có khoảng 5,000-8,000 lượt xem. Đầu năm 2024, cùng con số followers ấy, story của mình giảm xuống còn 400-1,200 lượt xem. Điều này buộc mình phải sử dụng tính năng “kênh thông báo” để chia sẻ nội dung với những người theo dõi tích cực nhất trong việc đảm bảo nội dung quan trọng đến được với họ.
III. Nội dung ngắn vs dài: Nghịch lý của thời đại thuật toán
Nghịch lý giữa hành vi tiêu thụ và giá trị
Theo báo cáo State of Create của Patreon, có một sự mâu thuẫn rõ rệt giữa loại nội dung người dùng tiêu thụ nhiều nhất và loại nội dung họ đánh giá cao nhất:
Người dùng báo cáo tiếp xúc với nội dung ngắn gấp đôi so với nội dung dài
Nhưng khi được hỏi loại nội dung nào giá trị hơn, nội dung dài chiếm ưu thế
Khi được hỏi họ sẵn sàng trả tiền cho loại nội dung nào, nội dung dài vượt trội hoàn toàn
Creator: Joss Fong và Adam Cole của kênh YouTube Howtown đã nêu cảm nghĩ về short-video
"Format video ngắn là một cách nhanh chóng để tiếp cận nhiều người, nhưng thời gian chúng tôi dành để cố gắng lướt trên con sóng viral đó là thời gian chúng tôi không dành cho những video chiều sâu thực sự kiếm được sự tin tưởng của cộng đồng."
Với chính trải nghiệm cá nhân, mình cũng đã quan sát & thực hành điều này với kênh Instagram & YouTube của mình. Video ngắn trên Instagram về chủ đề "4 kiểu người ghi chú khi xây dựng bộ não thứ 2" của mình thu hút hơn 25,000 lượt xem.
Trong khi đó, những video dài hơn trong series "Hướng dẫn xây dựng Bộ não thứ 2" trên YouTube có trung bình views tầm 1,500-3,500, cùng với kênh có dưới 2,000 subscribers lại mang về cho mình cơ hội kinh doanh sản phẩm số với doanh thu được tạo ra lúc đang ngủ.
Sự mất cân bằng trong ưu tiên của nền tảng
Các nền tảng vẫn ưu tiên nội dung ngắn dù người dùng coi trọng nội dung dài, vì:
Thời gian dừng lại (dwell time): Người dùng xem nhiều video ngắn sẽ ở lại nền tảng lâu hơn
Quảng cáo: Nền tảng có thể chèn nhiều quảng cáo giữa các nội dung ngắn
Dữ liệu người dùng: Mỗi video cung cấp thêm dữ liệu về sở thích người dùng
Tăng trưởng nhanh: Video ngắn giúp thu hút người dùng mới hiệu quả hơn
Cách hai loại nội dung được đối xử khác nhau rõ rệt:
IV. Sự ưu tiên của các thuật toán: Nội dung nào được ưu tiên hiển thị và tại sao?
Mẫu số chung: Những gì thuật toán thực sự "thích"
Qua nghiên cứu và thử nghiệm với nhiều nền tảng mạng xã hội, mình đã xác định được những yếu tố chung mà thuật toán các nền tảng ưu tiên:
Tính thời sự: Nội dung về chủ đề, sự kiện, hoặc xu hướng đang thịnh hành
Tính tương tác cao: Nội dung dễ dàng tạo ra bình luận, chia sẻ, tranh luận
Tính cảm xúc: Nội dung gây ra phản ứng cảm xúc mạnh mẽ (vui, buồn, ngạc nhiên, tức giận)
Bất ngờ/tò mò: Tiêu đề/thumbnail gợi tò mò, hứa hẹn tiết lộ điều gì đó bất ngờ
Tính dễ tiêu thụ: Nội dung đơn giản, dễ hiểu, không đòi hỏi nỗ lực nhận thức cao
Những gì thuật toán "không thích"
Đồng thời, một số loại nội dung bị các thuật toán "phạt" hoặc hạn chế phạm vi tiếp cận có thể kể đến:
Nội dung phức tạp: Yêu cầu tập trung cao hoặc có nhiều khái niệm phức tạp
Nội dung không có phản ứng tức thì: Không tạo ra tương tác ngay lập tức
Nội dung đòi hỏi bối cảnh: Cần phải theo dõi series hoặc tìm hiểu thông tin trước đó
Nội dung định kỳ: Không có yếu tố bất ngờ hoặc mới lạ
Mô hình "thao túng tâm lý" của thuật toán
Khi phân tích sâu hơn, mình nhận ra thuật toán hiện đại đang sử dụng các kỹ thuật tâm lý học để tối đa hóa thời gian người dùng trên nền tảng:
Hiệu ứng Dopamine: Phần thưởng không liên tục và không thể đoán trước khi lướt feed
Hiệu ứng FOMO: Tạo cảm giác sợ bỏ lỡ thông tin quan trọng
Hiệu ứng Echo Chamber: Củng cố niềm tin và sở thích hiện có
Hiệu ứng Filter Bubble: Giới hạn tiếp xúc với các quan điểm đa dạng
Hiệu ứng Infinite Scroll: Loại bỏ điểm dừng tự nhiên trong trải nghiệm người dùng
Xem thêm:
V. Tác động tâm lý đến creator: Khi thuật toán chi phối sự sáng tạo
Sự bất an thường trực
Theo khảo sát của Patreon với hơn 1,000 người sáng tạo:
Họ luôn cảm thấy áp lực phải liên tục tạo nội dung để chiều thuật toán
Họ thường xuyên kiểm tra số liệu tương tác mỗi ngày nhiều lần
Họ cảm thấy giá trị của họ phụ thuộc vào hiệu suất nội dung trên mạng xã hội
Mất tự chủ sáng tạo
Khảo sát cũng cho thấy:
Creator thừa nhận đã tạo nội dung chỉ để làm hài lòng thuật toán, không phải vì đam mê
Creator đã từ bỏ những ý tưởng họ thực sự tin tưởng vì nghĩ rằng thuật toán sẽ không ưu tiên
Creator cảm thấy họ phải theo xu hướng thay vì tạo ra nội dung độc đáo
Malick Lombion, một nghệ sĩ video/hình ảnh, nhấn mạnh:
"Quá trình sáng tạo không phải là một dây chuyền lắp ráp mà đòi hỏi thời gian thử nghiệm và khám phá. Nhưng phần lớn người sáng tạo cảm thấy áp lực phải liên tục tạo ra tác phẩm mới, nếu không các nền tảng sẽ ngừng hiển thị tác phẩm của họ."
Hiện tượng kiệt sức (burnout) gia tăng
Báo cáo từ Creator Economics (2023) cũng chỉ ra rằng:
72% người sáng tạo đã trải qua burnout trong 12 tháng qua
54% cân nhắc nghỉ tạm thời hoặc vĩnh viễn vì áp lực từ thuật toán
47% cho biết sức khỏe tâm thần của họ đã xấu đi kể từ khi phụ thuộc vào nền tảng mạng xã hội
VI. Final thoughts
Thay vì xem thuật toán như một đối thủ, mình đã học cách nhìn nhận nó như một công cụ - một công cụ có quy tắc riêng mà chúng ta cần hiểu rõ.
Có khoảng thời gian gặp burn out, mình đã thay đổi tư duy & suy nghĩ về điều này. Thay vì cố gắng 'đánh bại' thuật toán, mình tập trung vào việc 'làm việc cùng' nó để đạt mục tiêu thực sự của mình, đó là xây dựng cộng đồng và tự tạo vấn đề cho thị trường riêng biệt của chính mình.
Mình đã chấp nhận rằng một số nội dung sẽ được tối ưu hóa cho thuật toán để thu hút người mới, trong khi những nội dung khác sẽ được thiết kế cho true fans để thỏa mãn sự sáng tạo của chính mình.
Mình tin rằng giải pháp bền vững chính là thăng bằng giữa hai loại nội dung:
One for you and for me - một cho thuật toán, một cho mình
Nội dung cho thuật toán (for you) (30%):
Theo xu hướng, tối ưu cho tương tác
Mục tiêu: tiếp cận khán giả mới
Có CTAs rõ ràng để chuyển đổi sang nội dung sâu sắc & chuyển hóa hơn.
Nội dung cho linh hồn (our soul) (70%):
Thể hiện đam mê và chuyên môn thực sự của chính chúng ta
Mục tiêu: Xây dựng kết nối sâu sắc với khán giả hiện có
Tối ưu cho mục tiêu dài hạn, không phải số liệu ngắn hạn
Cuối cùng, bài học lớn nhất mình rút ra là: Xây dựng những gì thuật toán không thể lấy đi, bao gồm:
Vốn kỹ năng: Không ngừng nâng cao khả năng kể chuyện, sản xuất, và chuyên môn của chính bản thân
Cộng đồng riêng: Xây dựng không gian cộng đồng bạn sở hữu và kiểm soát
Danh sách email: Thu thập thông tin liên hệ trực tiếp với người hâm mộ (core-fans)
Tài sản trí tuệ: Phát triển những sản phẩm riêng không phụ thuộc vào một nền tảng nào
Mô hình kinh doanh đa dạng: Đảm bảo không phụ thuộc vào một nguồn doanh thu
Thuật toán có thể thay đổi, nhưng giá trị thực vẫn tồn tại
Cuộc chiến giữa creator và thuật toán sẽ còn tiếp diễn. Các nền tảng sẽ tiếp tục điều chỉnh thuật toán để tối đa hóa lợi nhuận, đồng nghĩa với việc người theo dõi của bạn sẽ ngày càng khó nhìn thấy bạn hơn.
Nhưng chính trong khó khăn này, cơ hội mới xuất hiện: cơ hội tập trung vào chất lượng thay vì số lượng, xây dựng kết nối thực sự thay vì chỉ khiến cho khán giả nhấn nút theo dõi.
Như mình đã học được từ hành trình: Người theo dõi có thể biến mất theo thuật toán, nhưng người hâm mộ thực sự sẽ tìm đường đến với bạn, bất kể thuật toán thay đổi thế nào.
Xem thêm:
VII. Quick Wins: Cách đối phó với sự thay đổi thuật toán
QUICK WIN #1: Chuyển số liệu thành cơ hội
Vấn đề: Thuật toán thay đổi liên tục, làm giảm khả năng tiếp cận người theo dõi.
Giải pháp: Dùng phân tích dữ liệu để tìm "khe hở" trong thuật toán:
Thực hiện "Audience overlap analysis":
Xác định 10-20 video/bài đăng có hiệu suất tốt nhất
Tìm yếu tố chung (thời lượng, chủ đề, kiểu nội dung)
Tạo nội dung mới dựa trên mẫu này
Tạo "performance dashboard" đơn giản:
Ghi lại: thời gian đăng, ngày trong tuần, tiêu đề, thumbnail, độ dài, chủ đề
Theo dõi: lượt xem 24h đầu, 7 ngày, CTR, thời gian xem, tỷ lệ tương tác
Sau 10 bài đăng, phân tích để tìm yếu tố quyết định hiệu suất
QUICK WIN #2: Sử dụng "Hook Engineering" để tối ưu tỷ lệ giữ chân
Vấn đề: Thuật toán ưu tiên nội dung giữ chân người xem.
Giải pháp: Áp dụng kỹ thuật "Hook engineering" có cấu trúc:
Tối ưu 8 giây đầu tiên:
Bắt đầu với câu hỏi gây tò mò
Hứa hẹn giá trị cụ thể người xem sẽ nhận được
Loại bỏ intro/logo dài
Áp dụng công thức PAS (Problem-Agitate-Solution):
Problem: Nêu vấn đề người xem đang gặp phải
Agitate: Làm rõ tại sao vấn đề này quan trọng
Solution: Hứa hẹn giải pháp trong nội dung
QUICK WIN #3: Chiến lược "Trụ cột và Con Nhện" (Pillar & Spider)
Vấn đề: Nội dung dài bị thuật toán hạn chế tiếp cận, nhưng lại có giá trị cao hơn.
Giải pháp: Áp dụng mô hình "trụ cột và con nhện":
Nội dung trụ cột (20%):
Nội dung dài, chất lượng cao (15+ phút)
Chuyên sâu, cung cấp giá trị đầy đủ
Tối ưu cho SEO thay vì thuật toán
Nội dung con nhện (80%):
Cắt nội dung trụ cột thành 5-10 mẩu ngắn
Tối ưu mỗi mẩu cho từng nền tảng (ví dụ: video dọc cho TikTok, Instagram Reels, Facebook Reels,…)
Luôn dẫn người xem về nội dung trụ cột
Bản tin Đường Bảo Nhi là nơi chia sẻ về:
Sản phẩm hóa bản thân (productize yourself) & biến vấn đề của bạn thành tài sản số trong thời đại thương hiệu cá nhân (self-made business)
Công cụ và phương pháp học tập để phát triển thương hiệu cá nhân, kinh doanh chuyên môn & sáng tạo nội dung (Tech & Tools)
Về YouTube & sản phẩm hóa vấn đề cá nhân trên YouTube (YouTube Productizer)
Fact & thông tin cập nhật về nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy)
Lá thư mỗi tuần về những bài học trên hành trình chuyển hóa bản thân, kinh doanh thương hiệu cá nhân & sáng tạo nội dung (Newsletter)